Exegi monumentum aere perennius

Te słowa rzymskiego poety może odnieść do siebie każdy lekarz, każdy lekarz bowiem wnosi trwały wkład w społeczeństwo i w jego nieoceniony skarg, tj. w zdrowie. Do tego zadania jesteśmy powołani i zobowiązani tak naszym wyborem, jak i przysięgą Hipokratesa. Ale z tekstu tej przysięgi wynika również obowiązek szacunku i czci dla naszych nauczycieli. A ta może wyrażać się w różnej formie. Czasem aby ją okazać, trzeba sięgnąć właśnie po spiż, którym gardził Horacy.

Wybijanie (lub ściślej sporządzanie) medali jest bardzo starą formą utrwalania pamięci osoby, wydarzenia lub faktu i sięga swymi początkami zamierzchłych czasów. Wiąże się ono z umiłowaniem przeszłości, głównie rodzimej, narodowej, ale wiąże się też z pragnieniem identyfikacji z grupą ideową. Pamiętali o swoich poprzednikach lekarze, czcząc ich pamięć, jeśli nie wystawianiem pomnika, to sesją, księgą jubileuszową lub też medalem. Społeczeństwo również pamiętało o lekarzach, ale czciło głównie ich zasługi pozazawodowe, organizacyjne, czasem nauczycielskie. Niezwykle rzadko zaś wyrażało wdzięczność za to, co w życiu lekarza jest przecież jego najcenniejszym darem: za ratowanie życia, przywracanie zdrowia, łagodzenie cierpienia.

A jak było w Krakowie? Trzeba pamiętać, że właśnie tu zasobny lekarz, dr Henryk Jordan, uczcił pomnikiem Grażynę, Lillę Wenedę i cały szereg bohaterów narodowych w parku, który ofiarował miastu. A jak upamiętniono lekarzy? Pierwszy pomnik lekarza, jako wyraz czci dla jego zasług zawodowych, lekarskich powstał dopiero w 1986 r., a był to pomnika Ludwika Bierkowskiego, ojca anestezjologii polskiej. Nie ufundowała go ani rada miejska, ani mieszkańcy Krakowa, ale społeczność lekarska.

Pamięć i zasługi lekarzy czczono oczywiście i dawniej, jednak w znacznie skromniejszej formie, w postaci medali. W zbiorach Muzeum Wydziału Lekarskiego UJ posiadamy 29 medali związanych z krakowskim środowiskiem lekarskim. Biorąc pod uwagę czas powstania poszczególnych medali, można stwierdzić, że z XIX w. pochodzi tylko jeden, z XX w., z okresu do 1.wpojny światowej – dwa, a ponieważ w okresie międzywojennym nie wydano żadnego medalu, reszta należy do czasów współczesnych – po 2. Wojnie światowej; w tym 10 powstało z inicjatywy kierownika Katedry Historii Medycyny AM (byłego: doc. dr M. Skulimowski i obecnego: dr Z.Gajda); wykonano je różnym kosztem. W pozostałych przypadkach inicjatywa należała do poszczególnych towarzystw naukowych. Jest to objaw pomyślny.

Trzeba przy tym pamiętać, że Kopernika uczczono co prawda nie jedyn medalem, jednak tylko Stowarzyszenie Wychowanków Akademii Medycznej przypomniało zasługi Kopernika jako lekarza. Swym medalem Bronisław Chromy upamiętnił po raz pierwszy w środowisku krakowskim najwybitniejszego lekarza i historiografa wczesnego renesansu Maciej z Miechowa. Ludwik Rydygier doczekał się aż trzech medali, co zawdzięcza chirurgom i swoim krajanom. Z kręgów profesorów krakowskich uczczony medalem został wprawdzie nie jeden, wszakże wypada ubolewać, że do tej pory nie uhonorowano dostatecznie pamięci i zasług takich postaci z dziejów medycyny krakowskiej, jak Sebastian Petrycy, Rafał Józef Czerwiakowski, Maciej J. Brodowicz, Fryderyk Skobel, Ludwik Teichmann, Tadeusz Browicz, Kazimierz Kostanecki, Izydor Kopernicki.

Fenomenem natomiast, i to w skali światowej, jest medal ku czci dra Mariana Ciećkiewicza, ufundowany jako wyraz wdzięczności za jego zasługi i postawę obywatelską, zwłaszcza w czasie okupacji niemieckiej, a wydany i wręczony mu w setną rocznicę jego urodzin. Nieśmiało może z nim konkurować znany w medalierstwie światowym medal ku czci Francuza Michela Eugene Chevreula (1786 – 1889), wszakże chemika, a nie lekarza.

Podobiznę Adama Wrzoska, krakowskiego niegdyś profesora, umieszczono na medalu Akademii Medycznej w Poznaniu, a w 1994 r. ku jego czci wydano osobny6 medal. W pierwszy przypadku upamiętniono jego poznańskie zasługi, w drugim powołanie do życia „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”. Dlatego je tu pomijamy.

W zbiorach naszych nie posiadamy dwóch najstarszych medali wybitych na cz3ść krakowskich lekarzy: Anzelma Ephorinusa w okresie odrodzenia i Jacka Augustyna Łopackiego w baroku, jak również ku czci Napoleona Cybulskiego i Odona Bujwida.

Ambicją każdego kierownika katedry powinno być przypominanie dziejów swej katedry i upamiętnianie najwybitniejszych jej przedstawicieli w różnej formie. Jedną z nich, będącą powiązaniem pamiątki i dzieła artystycznego, godnym upominkiem dla gości katedry, jest właśnie forma medalu.

Z. Gajda: Medale lekarzy krakowskich w zbiorach Muzeum Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 1995 (Wstęp)

***

 

The words of the Roman poet might be applied to Any doctor, since every doctor makes a permanent contribution to society and one of its invaluable treasures, public health. This is a task to which we doctors are called and bound by our personal decision and also by the Hippocratic oath. But another obligation resulting from this oath is that we should honor and respect our preceptors. There are many ways in which this might be accomplished. One of them is through the bronze that Horace disdained.

The casting of medals is an ancient form of preserving the memory of a person, event, or fact, and its origins go back to a remote past. It is associated with a love of the past, chiefly for an indigenous, national, history, but it is also connected with a desire to identify with a group united by a particular idea. Physician have commemorated their predecessors by holding academic conferences, publishing festschrift volumes, or having a medal cast in their honor – if not by actually erecting a monument. Society has also remembered its medical doctors, but it has tended to esteem them for their extraprofessional, administrative merits, sometimes in teaching. Only rarely has the general public expressed gratitude for what is paramount in a doctor’s life, the saving of lives, the restoration of health, and the relief of suffering.

What is the situation in Cracow/ this is the city where a resourceful physician, Dr. Henryk Jordan, set up monuments to Grażyna, Lilla Weneda, and a whole series of distinguished Polish notabilities n the park with which he endowed the City authorities. But what of the remembrance of the doctors? Cracow reciprocated by putting up a statue in honor of Dr. Jordan for his services to the people (chiefly the children and young people) of Cracow in the centre of the Henryk Jordan Park. A monument in honor of Dr Józef Dietl went up in front of the Municipal Hall, to commemorate his services as Mayor. But it was not an till 1986 that the first statue was erected in Cracow to honor a doctor for his professional achievements as a physician. This was the statue of Dr. Ludwik Bierkowski, the father of Polish anaest5hesiology, which was set up in the garden of the Old Clinic at Number 7 in the ulica Kopernika, and it was founded neither by the City Council, nor by the inhabitants of Cracow, but by the medical community.

Naturally, the memory of physicians ant their achievements was also kept in olden times, but in a more modest way, in the form of medals. In the Medical Faculty Museum we have a collection of 29 such medals connected with the medical community of Cracow. As regards their dates, only one medal was cast in the 19th century; two at the beginning of the 20th century, before the First World War; none at all in the interwar period; and the remainder in recent times, that is after the Second World War, of which ten were created thanks to the initiative of the former and current (Dr. Mieczysław Skulimowski, Dr. Zdzisław Gajda) Heads of the Chair of the History of Medicine in the Medical Academy. In the other cases the sponsors were individual learned soci3eties. This is an encouraging phenomenon. It should be recalled that Copernicus has been accorded many medals, but only the Medical Academy Graduates’ Association (Stowarzyszenie Wychowanków Akademii Medycznej) has paid tribute to him as a physician. The first to issue a medal in honor of Maciej of Miechów, and thereby the first in the Cracovian milieu to commemorate the City’s most outstanding early Renaissance physician and distinguished historiographer, was Bronisław Chromy. Ludwik Rydygier has had as many as three medals issued in his honor, thanks to his compatriot surgeons. Several other eminent figures of the Cracovian Medical Faculty have received tributes in the form of medals, but regrettably there has been insufficient acknowledgement for the merit of such distinguished Cracovian physicians as Sebastin Petrycy, Rafał Jozef Czerwiakowski, Maciej J. Brodowicz, Fryderyk Skobel, Ludwik Teichmann, Tadeusz Browicz, Kazimierz Kostanecki, and Izydor Kopernicki.

On the other hand, quite extraordinarily on a worldwide scale, there has been a medal cast for Dr. Marian Ciećkiewicz , in grateful recognition of his achievements and public spirited attitude, particularly during the Second World War when Cracow was under Nazi occupation. This medal was cast and presented to Dr. Ciećkiewicz to mark his hundredth birthday. The well-known medal issued as a tribute to the Frenchman, Michel Eugene Chevreul (1786 – 1889), albeit a chemist, not a physician, may be regarded as somewhat of runner-up to Dr. Ciećkiewicz’s medal.

A likeness of Dr. Adam Wrzosek, who was once a member o9f the Cracow Faculty, has been reproduces on the medal issued by the Poznań Medical Academy, while in 1994 he was given a separate medal as a distinction. However, the first of these medals commemorates his work in Poznań, and the second the establishment of the periodical “Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, of which he was a founder. Hence they will not be taken into special consideration here.

Unfortunately our collection does not include two of the oldest outstanding medal s in honor of Cracovian physicians: the Renaissance medal for Anzelm Ephorinus, and the Baroque medal for Jacek Augustyn Łopacki. Neither do we have the medals commemorating Napoleon Cybulski and Odon Bujwid.

It should be the ambition of every Head of academic Chair to memorialize its history and to salute in a variety d ways the achievement and the memory of its most distinguished representatives. One of these ways, incorporating the affection of tribute with the refinement of a work of art, and a fitting token for guests and visitors, is the medal.

Z.Gajda: Medals of the Cracovian Physicians in the Jagiellonian University Medical Faculty Museum. Kraków 1995 Trans. Dr T. Bałuk – Ulewiczowa (Introduction)

RERUM HUMANARUM CURIOSUS

Gdy w latach pięćdziesiątych Karol Estreicher czynił „wielkie porządki” w Collegium maius, nam, starym krakowianom serce się krajało widząc jak pozbawia stary gmach uniwersytecki ozdóbek, do których byliśmy przyzwyczajeni od wczesnego dzieciństwa. Dopiero z latami, zwłaszcza w świetle jego pamiętników, zrozumieliśmy jak było to ze wszech miar pożądane. Nawet przy minimalnej znajomości historii architektury wprawne oko bez trudu rozpoznawało pseudogotyckie elementy. Istniało wtedy niebezpieczeństwo, że ktoś – przy nieznajomości rzeczy – mógłby skojarzyć początek naszego Uniwersytetu z tamtą epoką. Teraz nam to nie grozi. Surowy wygląd, tak od zewnątrz, jak i od wewnątrz, musi kojarzyć się ze średniowieczem. Chwała Ci za to Profesorze!
O kultywowanie przeszłości Uniwersytetu musimy dbać na co dzień. Koledzy z wydziałów przyrodniczych i lekarskich zapatrzeni w najnowsze osiągnięcia, chcą przede wszystkim dorównać przodującym osiągnięciom światowym i  dlatego wykazują mniejsze zainteresowanie historią, a przecież to, co jest dziś, ma za sobą ciekawą przeszłość i szacunkowi dla niej należy dać wyraz.
W Wydziale Lekarskim, który jest mi najbliższy, na przestrzeni wieków wielu było lekarzy, którzy swoimi zainteresowaniami wyszli poza medycynę praktyczną, oddając się różnym studiom; najbardziej cenić należy ich zainteresowania humanistyczne. Z tej inspiracji powstała ta seria medali.

Włoski humanista Filip Buonacorsi (1437-1496), znany w Polsce pod imieniem Kallimacha, wyraził się o jednej z najwybitniejszych postaci polskiego renesansu, o Grzegorzu z Sanoka, że jest „ciekawy spraw ludzkich” (rerum humanarum curiosus). Dał tym samym najkrótszą definicję humanisty, a zatem kogoś komu nic, co należy do zakresu wiedzy o człowieku, nie jest obce, a odwrotnie budzi jego zainteresowanie tak, że z czasem staje się przedmiotem jego badań.

Czyż nie jest obowiązkiem człowieka zdobywanie mądrości? Mądrość jest warunkiem człowieczeństwa.

„A iż człowiek przez mądrość i dobroć jest człowiekiem […] toć ilekroć z nich wykroczy, człowiekiem być przestaje” (Sebastian Petrycy).

Jedno i drugie jest istotne w pracy lekarza. Ale mądrość nie jest mądrością ani mędrzec mędrcem, jeśli jest sam dla siebie. Istnieje potrzeba dzielenia się mądrością, jaką się posiada, a czasem także swymi zasobami. Dobro jest nieuchwytne, ale zawsze jego wyrazem jest umiejętność dzielenia się.

Tą serią medali chcę oddać hołd w pierwszym rzędzie krakowskim lekarzom, którzy zdobywając mądrość, chcieli i umieli nią się dzielić, a ci, choć nieliczni, którzy uzyskali fortunę umieli ją spożytkować dla dobra innych.

Oto oni:

• RERUM HUMANARUM CURIOSUS

Italian Humanist Filip Buonacorsi (1437 – 1496), known in Poland as Kallimach, having fled from persecutions in Italy and found shelter in our midst, described Grzegorz of Sanok, one of the prominent figures of Polish renaissance, as someone curious of human condition (rerum humanarum curiosus).

He thus elucidated his definition of humanist as someone who is acquainted with knowledge concerning human beings and who is interested in knowledge of human beings, that it becomes his quest.

Is it not the duty of man to acquire knowledge?

Knowledge is essential for human being and if a man becomes human through wisdom and integrity […], whenever he strays from this path, he loses his humanity (Sebastian Petrycy).

Both knowledge and integrity are essential qualities for medical profession.

But wisdom in not wisdom and wise man not a wise man in isolation. One has to share knowledge, one has acquired.

Goodness in intangible, its expression the ability to share with others.

With these medals I wish to honour members of the medical profession in Krakow who elected to share acquired knowledge and the fruits of their labour with others.

Z. Gajda

• JAN Z LUDZISKA (ok.1400 – 1460)

Lekarz, humanista, profesor Akademii Krakowskiej. Studiował medycynę w Padwie (doktorat w r. 1433). We Włoszech zetknął się z nowym prądem jaki się tam pojawił, czyli z humanizmem i przeniósł go na grunt polski osiadając w Krakowie, jako profesor medycyny, a zarazem orator uniwersytecki. W swej mowie na koronację Kazimierza Jagiellończyka ujął się za ludnością wiejską, nieludzko wyzyskiwaną przez szlachtę.

***

A physician, humanist, professor of Cracow Academy. Studied medicine in Padova (PhD in 1433). He acquainted himself first with medicine and university spokesman in Cracow. In his speech during ceremony of coronation of Kazimierz Jagiellończyk, he highlighted the plight of country folk exploited by noblemen.

 

• MACIEJ Z MIECHOWA (1457 – 1523)

 

Lekarz, astronom, geograf, historyk, profesor i rektor Akademii Krakowskiej. Doktorat medycyny uzyskał w Bolonii. Po powrocie do Krakowa wszedł do Wydziału Lekarskiego Akademii, a zarazem został lekarzem Zygmunta Starego i jego synów. Rozległa praktyka lekarska dostarczyła mu funduszy, które obracał na potrzeby Uniwersytetu i cele charytatywne. Jest autorem pierwszej polskiej drukowanej książki medycznej: Contra saevam pestem regimen (1508), pierwszej drukowanej kroniki polskiej: Chronica Polonorum (1519) i dzieła etnograficzno-geograficznego o wschodniej Europie: Tractatus de duabus Sarmatiis (1517), wielokrotnie przedrukowywanego na Zachodzie, jako jedyne źródło wiedzy o Rosji.

***

A physician, astronomer, geographer, historian, professor and head of Cracow Academy. His doctoral thesis was completed in Bologna. On return from Italy be became the house doctor for King Zygmunt Stary and his sons. He largely dedicated his income to charity and to help University. The first ever printed Polish medical textbook was created by him: Contra saevam pestem regimen(1508). First printed Polish chronicle: Chronica Polonorum (1519) and work on ethnography-geography of Eastern Europe: Tractatus de duabus Sarmatiis (1517), this reprinted in many editions as the only source of information about Russia.

 

• MARCIN KRÓL Z ŻURAWICY (ok. 1422 – 1460)

 

Astronom, lekarz, profesor Akademii Krakowskiej. Doktorat uzyskał w Bolonii, potem był lekarzem przybocznym na dworze J. Hunyadego na Węgrzech i Zbigniewa Oleśnickiego w Polsce, tu i tu nawiązując stosunki z humanistami. W Krakowie podjął wykłady na Wydziale Lekarskim. Wzięty praktyk, umiał dzielić się swymi zasobami. W 1459 r. ufundował drugą katedrę astronomii, dzięki czemu przyczynił się do rozkwitu krakowskiej szkoły astronomicznej i matematycznej. Jest autorem kilku dzieł z tego zakresu. Wykształcił sporo wybitnych uczniów.

***

Astronomer, physician, professor of Krakow Academy. He got his PhD thesis in Bologna, after which he became personal physician of J. Hunyady in Hungary and for Zbigniew Oleśnicki in Poland, in both countries he had association with humanists. He lectured in faculty of Medicine in Krakow. In 1459 he founded second faculty of astronomy, which lead to expansion of school of astronomy and mathematics in Krakow. He contributed to educating of several prominent professional and published many works.

 

• SEBASTIAN PETRYCY (ok. 1554 – 1626)

 

Filozof, pedagog, lekarz, profesor Akademii Krakowskiej. Pochodził z Pilzna. Po ukończeniu studiów objął katedrę poetyki. Z czasem wyjechał do Padwy na studia medyczne (1590 r.). Po powrocie nie uzyskał katedry na Wydziale Lekarskim. Przeniósł się na kilka lat do Lwowa. Po powrocie został lekarzem przybocznym bpa Maciejewskiego. W 1606 r. udał się z na uroczystości zaślubin Maryny Mniszchówny z Dymitrem Samozwańcem do Moskwy. Gdy Dymitr został zabity, spędził półtora roku w więzieniu. W tym czasie przetłumaczył Horacego. Po powrocie do Krakowa na kilka lat związał się z Akademią, ale popadł w konflikt i wycofał się.
Działał charytatywnie. Z własnych zasobów ustanowił fundację historiografa uniwersyteckiego (1620) i kilka innych. Przyswoił językowi polskiemu „Ekonomiki, Poetyki i Etyki” Arystotelesa opatrując je własnym komentarzem (1601 – 1618).

***

Philosopher, pedagogue, physician, professor of Krakow Academy. He originated from Pilzno. After graduation he led faculty of poetry. In 1590 he went to Padua to study medicine. On return he failed to get post at faculty of Medicine, so went to live in Lvov. He returned a few years later to become personal physician to bishop Maciejewski.
In 1606 took part in ceremony of marriage Maryna Mnischek with Dymitr Samozwaniec in Moscow. After Dymitr was killed, Sebastian spent a year and a half in prison; he translated Horacy during that time. He returned to Krakow Academy yet again, but resigned after conflict. His charitable activity led to establishing foundation of university historiography and several other. He translated and supplied commentary to Aristoteles “Economics, Poetry ant Ethics” (1601 – 1618)

 

• JÓZEF DIETL (1804 – 1878)

 

Studia medyczne ukończył w Wiedniu i tamże powstały jego osiągnięcia naukowe. Wsławił się jako „herold” nowej szkoły wiedeńskiej. Powołany w 1851 r. na Katedrę Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Jagiellońskiego wprowadził nowe metody diagnostyczne w oparciu o badanie fizykalne, chemię lekarską i anatomię patologiczną. Jako rektor zasłużył się w walce o polskość Uniwersytetu. Z tego powodu został przez Wiedeń zdymisjonowany.
Poza Uniwersytetem zasłużył się w działalności społecznej na różnych stanowiskach. Zwłaszcza przyczynił się do rozwoju balneologii na Podkarpaciu (Krynica, Szczawnica). Jego zasługi na stanowisku pierwszego prezydenta m. Krakowa, po latach zostały uczczone pomnikiem przed Radą Miejska.

***

Graduate of Vienna University. Contributed greatly to success of new Vienna School. In 1851 he took faculty of general medicine of Jagiellonian University; there he introduced new diagnostic methods based on physics, chemistry and pathology. As chancellor of University he fought to maintain it as Polish University. As a result he was demoted from the post by Vienna authorities.
He participated in many social issues. He contributed greatly to establishing and development of centers of balneology in Krynica and Szczawnica. He became the first president of Cracow and monument was erected in front of seat of Cracow Council in recognition of his achievements.

 

• WŁADYSŁAW SZUMOWSKI (1875 – 1954)

 

Lekarz, filozof, historyk medycyny. Powołany na Uniwersytet Jagielloński w 1920 r. na Katedrę Historii, a zarazem Filozofii Medycyny (jako pierwszej w świecie). Z zakresu historii medycyny przyniósł mu sławę „Historia medycyny filozoficznie ujęta”, której 1-sze wydanie zaczęło się ukazywać w 1935 r. Po wojnie wznawiana dwukrotnie: w 1961 r. w formie znacznie okrojonej i w pełnym, a nawet poszerzonym wydaniu w 1994 r. Wprowadzenie egzaminu z historii medycyny do doktoratów również było jego osiągnięciem. Z zakresu filozofii medycyny wydał „Dzieje filozofii medycyny, jej istota i definicja” (1947) oraz „Filozofia medycyny” (1948).

***

A physician, philosopher, historian of medicine. Invited in 1920 at Jagellonen University founded in faculty of medicine a department of history of medicine and philosophy of medicine (first in the world). His “Historia medycyny filozoficznie ujęta” (first edition in 1935) made him famous. The two next edition appeared in 1961 (abbreviated version) and 1994 (complete work). He contributed to introduction of examination of history of medicine for PhD students. In his field he created : “Dzieje filozofii medycyny, jej istota i definicja” (1947) and “Filozofia medycyny” (1948).

 

• ANTONI KĘPIŃSKI (1918 – 1972)

 

Psychiatra, profesor Akademii Medycznej, który wziął w opiekę b. więźniów obozów koncentracyjnych; w wyniku badań stworzył pojęcie „przewlekłego stresu” i opisał „KZ-syndrom”. Wieloletnią chorobę wykorzystał na przygotowanie szeregu publikacji książkowych („Rytm życia”, „Schizofrenia”, „Melancholia”, „Poznanie chorego”) wydanych pośmiertnie, które nadal są drukowane i z zainteresowaniem przyjmowane. Dzieło i osoba Kępińskiego doczekały się już 200 publikacji.

***

Psychiatrist, professor of Medical Academy, who looked after prisoners of concentration camps after their release, he coined an expression “chronic stress” and explained KZ-syndrome. Whilst suffering from prolonged illness, he used the time to write several books (Rhythm of Life, Schizophrenia, Melancholy, Learning to Know Patient), which were published after his death. They are still in print and referred to. There are over 200 publications of his works well as about his achievements.

 

• JULIAN ALEKSANDROWICZ (1908 – 1988)

 

Hematolog, profesor Akademii Medycznej, inicjator wielokierunkowych badań zwłaszcza w zakresie profilaktyki ekologicznej chorób nowotworowych uwarunkowanych chorobami cywilizacyjnymi. Niestrudzony propagator ochrony środowiska, założyciel Komisji Zdrowia Społecznego PAN. Współtwórca nieformalnego Instytutu Profilaktyki Ekologicznej. Miał gorących sympatyków i zaprzysiężonych wrogów. Pośmiertnie, w plebiscycie „Gazety Wyborczej” pod hasłem „Krakowianin Wieku”, znalazł się na trzecim miejscu po Janie Pawle II i Stanisławie Wyspiańskim.

***

Hematologist, professor of Medical Academy, he initiated multidirectional research into ecological prophylaxis of malignant diseases, attributed to civilization. He strived to encourage protecting environment. He set up Commission of Healthy Society. He was a co-founder of Institute of Ecological Prophylaxis. He had many sympathizers but also sworn enemies. After his demise the poll of “Gazeta Krakowska” put him in 3rd place of famous persons of Krakow of 20th century after John Paul II and Stanisław Wyspiański.

 

• JÓZEF BOGUSZ (1904 – 1993)

 

Chirurg, profesor Akademii Medycznej. Jego poglądy na etykę lekarską odzwierciedliły się w „Zbiorze zasad etyczno-deontologicznych polskiego lekarza”, których był głównym współautorem. Co ważniejsze, życie jego było potwierdzeniem zasad, które głosił. W tych sprawach zabierał często głos i oddawał im swe pióro. Uwielbiał muzykę, którą czynnie uprawiał. W archiwach Polskiego Radia znajduje się jego nagranie kwintetu fortepianowego Bramsa z kwartetem Taurosa. Z jego inicjatywy wyszło 31 tomów „Przeglądu Lekarskiego – Oświęcim” Poświęconych problemom i ludziom obozów zagłady. Odznaczony został Krzyżem Wielkim Zasługi Republiki Federalnej Niemiec.

***

Surgeon, professor of Medical Academy. He explained his views on medical ethics in „Zbiór zasad etyczno-deontologicznych polskiego lekarza”, of which he was a main contributor. He lives by principles he advocated. He played and listened to classical music with enthusiasm. There is still his recording of Brahms Quintet accompanied by Tauros quartet in the archives of Polish Radio. 31 volumes of „Przegląd Lekarski – Oświęcim”, description of problems of survivors of concentration camp, appeared because of his initiative. He was awarded distinction of “Krzyż Wielki Zasługi” by German Government

 

***

• KAROL WOJTYŁA

 

W dniu 27 kwietnia 2011 na murach „Gołębnika”, czyli Wydziału Polonistyki UJ została odsłonięta tablica upamiętniająca lata studiów polonistycznych Karola Wojtyły. Wśród archiwaliów jakie się zachowały (p. „Alma Mater” nr 134 – 135 s.58) zachowały się również dwa zdjęcia Karola Wojtyły w czapce akademickiej. Czapka akademicka, punkt honoru każdego studenta, przydawała ulicom Krakowa charakteru uniwersyteckiego. Znikła w latach komuny na dobre lat kilkadziesiąt. Wszakże od kilku lat powraca ponownie. Impuls wyszedł od medyków, a piszę to nie bez satysfakcji, a potem rozszerzył się na inne wydziały i uczelnie. Nazwali się Bractwem Czapki Studenckiej. Wspomniane uroczystości stały się inspiracją do uczczenia najwybitniejszego studenta UJ w sposób w jaki jeszcze nie był uczczony i jak nigdzie poza Krakowem uczczony być nie może, tj medalem jako studenta w czapce akademickiej. Z pomocą filologów ułożyliśmy napis, a o wizerunek nie było trudno. Medal wykonała art. rzeźb. Małgorzata Kot.

Napis na awersie:
CAROLUS WOJTYŁA UNIVERSITATIS JAGELLONICAE PRINCEPS
Napis na rewesie:
CONFRATERNITAS STUDIOSORUM PILEATORUM

Medal zostanie oddany do dyspozycji przedstawiciela Bractwa Czapki Studenckiej kol. Tadeusza Hessela, stud. V r. Wydziału Lekarskiego. Stanie się prezentem dla rektorów lub dziekanów obcych uniwersytetów w kontaktach Bractwa w czasie wyjazdów na praktyki zagraniczne.

***

• Dar SAWM UJ dla UPPL

UPPL to Unia Polskich Pisarzy Lekarzy. Stowarzyszenie gromadzące lekarzy czynnie parających się piórem: poezją, prozą, eseistyką, a działające od dziesięcioleci. Poniższy tekst jest przedrukiem z „Zeszytów UPPL” 2006 nr 3.

Lekarskie pisarstwo na krzyżackim zamku
W dniach 2-4 czerwca 2006 lekarze parający się literaturą, zrzeszeni w Unii Polskich Pisarzy Lekarzy (UPPL), jak co roku, zebrali się na swoje Sympozjum Wiosenne. Tym razem odbyło się ono w miejscu dość niezwykłym – na Zamku Krzyżackim w Bierzgłowie k. Torunia, a organizatorem był wiceprezes ZG UPPL, dr med. Sylwester Milczarek z Bydgoszczy. […]
Po południu tego samego dnia {tj. 3. VI) odbył się na Zamku Bierzgłowskim Nadzwyczajny Walny Zjazd UPPL, poświęcony głównie sprawie ustanowienia Medalu im. Jana z Ludziska, jako honorowego wyróżnienia UPPL dla osób i instytucji krzewiących humanizm w medycynie. Patronem Medalu jest nieco zapomniany XV-wieczny (ur.ok. 1400 – zm.ok. 1460) lekarz, astronom i humanista, profesor medycyny na Uniwersytecie Krakowskim, autor mowy powitalnej z okazji koronacji Kazimierza Jagiellończyka, w której postulował m.in. zniesienie niewolnictwa chłopów. Inicjatorem ustanowienia Medalu (i zarazem jego fundatorem) był prof. dr hab. Zdzisław Gajda, historyk medycyny z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zebrani podjęli uchwałę o ustanowieniu Medalu oraz wybrali pierwszych laureatów. Wśród instytucji, wyróżnioną Medalem im. Jana z Ludziska, została Okręgowa Izba Lekarska w Łodzi, a spośród osób indywidualnych – dr n. Med. Barbara Szeffer-Marcinkowaka.
Łódzka Izba Lekarska zasłużyła na to wyróżnienie między innymi organizacją licznych lokalnych i ogólnopolskich lekarskich imprez kulturalnych, jak również przez stale udostępnianie łamów swego czasopisma „Panaceum” – sprawom kultury.
Dr Barbara Szeffer-Marcinkowka, była wieloletnia Prezes UPPL, przyczynia się do krzewienia humanizmu w medycynie poprzez swoją twórczość literacką, publicystyczną oraz niestrudzoną działalność organizacyjną (m. in. Utworzenie i prowadzenie Nieformalnej Grupy Literackiej przy OIL, a także organizowanie corocznych Ogólnopolskich Biesiad Literackich w Łódzkim Klubie Lekarza). Jest dobrze znana czytelnikom „Panaceum”, m. in. Ze swoich felietonów w dziale „Nasz Sprawy”.[…].
Przyznano także tytuły „Przyjaciela Unii Polskich Pisarzy Lekarzy”, którymi wyróżniono Prof. Danutę Künstler-Langner, Prof. Zdzisława Gajdę i Dyr., Biura OIL w Łodzi Grażynę Rzepecką-Koniarek.

Marek Pawlikowski – Prezes ZG UPPL

 

Nasz szacowny Kolega sprzed stuleci

 

Kim są lekarze zrzeszeni w UPPL? Pisarzami? Poetami? Eseistami? – Jakkolwiek wypadnie odpowiedź, przyznać trzeba, że spełniają niezwykle dobrą rolę: są przedstawicielami humanizmu w środowisku medycznym. Wiele się mówi o humanizmie w medycynie, lecz sprecyzowanie tego pojęcia wymagałoby całodziennego sympozjum przy współudziale przedstawicieli kilka nauk medycznych i humanistycznych, a i tak zapewne nie doprowadziłoby do jednoznacznych stwierdzeń. Zgodzić natomiast trzeba, że medycy poświęcający na co dzień swój czas i wysiłek chorym – w chwilach wolnych oddają się nie utylitarnym zajęciom, lecz szukaniu piękna w słowie; są to ich otia litteraria.
Z tego szacunku dla ich działalności zrodził się pomysł przypomnienia społeczności lekarskiej, a uhonorowania tych właśnie, czynnie oddającym się humanizującym zajęciom lekarzom – postaci Jana z Ludziska, lekarza, humanisty. Profesora Akademii Krakowskiej. Trudno rozpatrywać jego dorobek z dzisiejszego punktu widzenia i szukać jego publikacji, skoro działalność Jana z Ludziska przypada na czasy przed pojawieniem się w Polsce druku (1474) i pierwszej drukowanej książki lekarskiej (1505). Był lekarzem, uzyskał doktorat w Padwie, przez pewien czas był też profesorem na Wydziale Lekarskim, jednak główna jego zasługa polega na tym, że gdy będąc we Włoszech zetknął się z nowymi prądami odrodzeniowymi, potrafił zachwycić się klasyczną łaciną i przenieść ją na ziemię ojczystą.
Ignacy Chrzanowki w swej „Historii literatury niepodległej Polski”, tak o nim pisze: „Był pierwszym w Polsce zapalonym wielbicielem Cycerona i pilnie troszczył się o to, żeby profesorowie Akademii Krakowskiej wykładali przemawiali piękną łaciną. Sam zasłynął jako znakomity mówca”. Natomiast Henryk Barycz w „Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu” poczesne wśród humanistów oddaje mu miejsce; gdzie indziej nazywa go wręcz Janem Chrzcicielem polskiego humanizmu.
Dobrze więc się stało, że nasz kolega sprzed stuleci, który otworzył drzwi dla renesansu w Polsce został uhonorowany medale, a przyznanie tego medalu będzie pozostawało w gestii Unii Polskich Pisarzy Lekarzy”.

Zdzisław Gajda

***

---

Vir humanarum rerum curiosum

Tak Kallimach wypowiedział się kiedyś o Grzegorzu z Sanoka. Przyjęliśmy to określenie jako ja krótszą polską diagnozę humanisty i odnosząc to do lekarzy wydaliśmy przed laty serię medali ku czci 9-ciu krakowskich lekarzy.

W 2014r. art. rzeźb. Małgorzata Kot opracowała II-gą serię pod tym samym tytułem sporządzoną dla 9-ciu polskich lekarzy, głównie warszawskich. W tym trzech lekarzy-żydów, którzy przyczynili się do rozwoju polskiej myśli filozoficzno-medycznej.

W przygotowaniu jest seria III-cia w odniesieniu do przedstawicieli myśli ogólnoeuropejskiej.

 

 

• Śniadecki Jędrzej (1768-1938)

 

Lekarz, profesor medycyny i chemii w Uniwersytecie Wileńskim, pierwszy polski filozof przyrody. Napisał dzieło: „Teoria jestestw organicznych” 1804-1811 tłumaczone na niemiecki i francuski. Śniadecki stoi na początku zainteresowań polskich autorów filozofią przyrody i medycyny.

***

PROFESOR OF MEDICINE AND CHEMISTRY OF UNIVERSITY OF VILNUS, FIRST PHILOSOPHER OF NATURE. HE WROTE STUDY „TEORIA JESTESTW ORAGNICZNYCH” 1804-1811 WHICH WAS TRANSLATE INTO GERMAN AND FRENCH. ŚNIADECKI WAS THE FIRST TO BRING TO ATTENTION PHILOSOPHY OF NATURE AND MEDICINE AMONG POLISH AUTHORS.

 

• Dworzaczek Ferdynand (1804-1876)

 

Uważany na „ojca polskiej filozofii medycyny”. Napisał „Rzecz dotycząca filozofii medycyny” 1857. Miał wpływ na T. Chałubińskiego i H. Hoyera, a przez nich na zainteresowania filozofią medycyny Z. Kramsztyka i H. Nusbauma.

***

HE IS CONSIDERED TO BE FATHER OF POLISH PHILOSOPHY OF MEDICINE. WROTE „RZECZ DOTYCZĄCA FOLOZOFII MEDYCYNY” 1857. INFLUENCED THINKING OF T.CHALUBINSKI AND H. HOYER THEN STARTED INTEREST IN PHILOSOPHY OF MEDICINE OF Z. KRAMSZTYK AND H. NUSBAUM.

 

• Chałubiński Tytus (1820-1889)

 

Znakomity internista, w Polsce znany głównie jako „odkrywca Zakopanego”. Autor rozprawy „Metoda wynajdywania wskazań lekarskich. Plan leczenia i jego wykonanie” Warszawa 1874.

***

WELL KNOW DOCTOR OF MEDICINE GENERAL, IN POLAND ASSOCIATED WITH ” DISCOVERY OF ZAKOPANE”. AUTHOR OF STUDY ” METODA WYNAJDYWANIA WSKAZAŃ LEKARSKICH. PLAN LECZENIA I JEGO WYKONANIE” 1874.

 

• Dobrzycki Henryk (1841-1914)

 

Filantrop, muzykolog, kompozytor, pionier leczenia klinicznego gruźlicy, twórca pierwszego szpital przecigrużliczego dla ubogich. Zajmował się czynnie filozofią medycyny.

***

PHILANTROPIST, MUSICOLOGIST, COMPOSER, PIONEER OF CLINICAL TREATMENT OF TUBERCULOSIS, SET UP THE HOSPITAL FOR TREATMENT OF TUBERCULOSIS OF THE POOR. VERY ACTIVE IN PHILOSOPHY OF MEDICINE.

 

• Kramsztyk Zygmunt (1849-1920)

Twórca pierwszego czasopisma poświęconego filozofii i teorii medycyny pt „Krytyka lekarska”, obejmującego zagadnienia metodologii nauk, filozofii przyrody i etyki lekarskiej.

***

CREATED THE FIRST PERIODICAL DEDICATED TO PHILOSOPHY AND THEORY OF MEDICINE: „KRYTYKA LEKARSKA” IN WHICH WROTE ABOUT METHODOLOGY OF SCIENCE, PHILOSOPHY OF NATURE AND MEDICAL ETHICS.

 

• Matlakowski Władysław (1850-1895)

 

Chirurg, etnograf, autor dzieł „Budownictwo ludowe na Podhalu” Kraków 1892, „Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu” Warszawa 1901. Zainteresowania literaturą piękną przejawiły się w tłumaczeniach, zwłaszcza „Hamleta” z przypisami. Napisał pamiętnik.

***

SURGEON, ETHNOGRAPHER, AUTHOR OF „BUDOWNICTWO LUDOWE NA PODHALU” KRAKÓW 1892, „ZDOBIENIE I SPRZĘT LUDU POLSKIEGO NA PODHALU” WARSZAWA 1901. TRANSLATED AMONG OTHER WORKS „HAMLET” WITH ANNOTATIONS.KEPT DIARY.

 

• Biegański Władysław (1857-1917)

 

Najwybitniejszy z polskich teoretyków medycyny, zwłaszcza w zakresie logiki. Autor dzieła „Logika medycyny, czyli zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich” 1894, Teoria logiki” 1912, ale także teoretyk myślenia klinicznego : „Diagnostyka różniczkowa chorób wewnętrznych” 1891.

***

MOST GIFTED THEORIST OF MEDICINE, PARTICULARY OF LOGIC. AUTHOR OF „LOGIKA MEDYCYNY CZYLI ZASADY OGÓLNEJ METODOLOGII NAUK LEKARSKICH” 1894, „TEORIA LOGIKI” 1912 AS WELL AS THEORIST OF CLINICAL THINKING: „DIAGNOSTYKA RÓŻNICZKOWA CHORÓB WEWNĘTRZNYCH” 1891.

 

• Biernacki Edmund (1866-1911)

 

Wszedł do literatury filozoficzno-medycznej jako autor dzieł: „Istota i granice wiedzy lekarskiej” 1899 oraz „Zasady poznania lekarskiego” 1902.

***

DISTINGUISHED IN PHILOSOPHICAL-MEDICAL LITERATURE, WROTE „ISTOTA I GRANICE WIEDZY LEKARSKIEJ” 1899 AND „ZASADY POZNANIA LEKARSKIEGO” 1902.

• Fleck Ludwik (1896-1961)

 

Wykazywał ogólne zainteresowanie historią i filozofią nauki, a zwłaszcza medycyny, czemu dał wyraz pisząc „O niektórych swoistych cechach myślenia lekarskiego” 1927. Stał się głośny dzięki Th. Kuhnowi, który inspirację do swego dzieła o strukturze rewolucji naukowych czerpał z dzieła Flecka („Entstehung und Entwicklung einer wissenschaftlichen Tatsache. Einführung in die Lehre vom Denkstil und Denkkollektiv” Bazylea 1935).

***

VERY INTERESTED IN HISTORY AND PHILOSOPHY OF SCIENCE, PARTICULARY MEDICINE. CREATED „O NIEKTÓRYCH SWOICH CECHACH MYŚLENIA LEKARSKEIGO”1927. BECAME WELL KNOWN THANKS TO TH.KUHN, WHO WAS INSPIRED BY WORKS OF FLECK („Entstehung und Entwicklung einer wissenschaftlichen Tatsache. Einführung in die Lehre vom Denkstil und Denkkollektiv” BASEL 1935) ABOUT STRUCTURE OF SCIENTIFIC REVOLUTION.

***

---

Vir humanarum rerum curiosum – III seria

Ukazała się III seria medali z cyklu: „Vir humanarum rerum curiosum” poświęcona następującym wybitnym postaciom ze świata medycyny : Hipokrates, Galen, Paracelsus, Awicenna, Maimonides, Boerhaave, Haller, Schweitzer, Carrel.
Objaśnienie dostarczy każda encyklopedia lub internet.
Autorką jest art. rzeźb. Małgorzata Kot.

• Hipokrates (C.460 A. CH. – C.370 A. CH.)

 

• Galen (53 A. CH. – 7 A. CH.)

 

• Paracelsus (1493 – 1541)

 

• Awicenna (980 – 1037)

 

• Maimonides (1138 – 1204)

 

• Herman Boerhaave (1668 – 1738)

 

• Albrecht Haller (1708 – 1777)

 

• Albert Schweitzer (1875 – 1965)

 

• Alexis Carrel (1873 – 1944)

 

***

---

 

Staraniem Prezesa SAWM UJ został wydany medal upamiętniający postać Bolesława Wieniawy-Dłogoszowskiego (1881-1942), generała, dyplomaty, pisarza i poety, ale też lekarza z dyplomem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
Twórcą medalu jest art. rzeźb. Małgorzata Kot.

 

• Bolesław Wieniawy-Dłogoszowski (1881 – 1942)

 

 

***

---

• Józef Struś

 

***